Zoon Albrecht, 10^e Heer van Egmond, was een gevreesd oorlogsman en verdreef met zijn broer Dodo de West-Friezen driemaal het land uit, waarvoor hij door Graaf Floris III tot Stadhouder van Holland werd aangesteld. Op 20 januari 1168 werd hij in zijn voortdurende strijd tegen de West-Friezen uiteindelijk omgebracht. Hij was ook de eerste Van Egmond die met de abt van de Abdij van Egmond over het rentmeesterschap van de Abdij in onmin raakte. Zijn broer Dodo volgde Albrecht op en werd daarmee de 11^e Heer van Egmond. Ook hij nam deel aan de strijd tegen de Friezen en overleed in 1200, ongehuwd en zonder kinderen. De geschiedenis vertelt dat Dodo al in 1170 het eerste kasteel van Egmond zou hebben gebouwd. Een andere theorie is het dat de Heren van Egmond al in de 10^e eeuw, nog vóór de stichting van de abdij, een eerste kasteel bouwden om de abdij, dat op de grens lag van vijandelijk gebied, West-Friesland, te beschermen.

Na Dodo’s overlijden wordt het rentmeesterschap geërfd door de zoon van Albrecht, Wouter I van Egmond, bijgenaamd de Quade, die na zijn geslaagde kruistochten als eerste de titel van ridder mag voeren. Ook hij heeft met de monniken van de Abdij niet veel op en maakt onder meer een einde aan het visrecht. Elke tiende vis moet voortaan naar het kasteel worden gebracht in plaats van naar de abdij. Hij belandt in een strijd met graaf Lodewijk van Loon die nauwe banden heeft met de abdij. Hij ontvoert diens vrouw gravin Ada naar Terschelling en laat haar inschepen naar Engeland. De graaf van Loon laat in 1203 uit wraak Wouters kasteel in de brand steken. Wouter verdenkt daar dan weer de monniken van en in de kerstnacht trekt hij met zijn krijgsvolk naar de abdij en raakt slaags met de kloosterknechten.

De krijgers steken een molen in brand en de grafelijke stallen. Kwade Wouter bouwt een nieuw en groter kasteel, maar zelf heeft hij daar weinig aan want hij overlijdt in 1208 op veertig jarige leeftijd.

Zoon Gerard I is de volgende erfgenaam. Ook hij bezocht twee maal het Heilige Land en zou op de laatste reis overleden en te Candia, op Kreta, in het Minnebroedersklooster begraven zijn. Vast staat dat hij overleed op 25 december 1242 en één zoon naliet, Willem II.

Hij stond omstreeks 1258 enkele gebieden (ook wel ambachten genoemd) af aan Graaf Floris IV en ontving daarvoor het ambacht Warmenhuizen van de grafelijkheid in leen. Nog verder breidde hij zijn gebied uit door koop van Huisduinen en andere rechten en goederen in die noordelijke duinstreek. Willem II Heer van Egmond begeeft zich in de kringen van onder meer graaf Floris V en Graaf Jan I, de bisschoppen van Utrecht en de abten van Egmond. Willem II overleed in 1304 en werd in de kloosterkerk te Egmond begraven. Willem II en zijn vrouw Ada kregen twee kinderen, een dochter Halewina, en een zoon Gerard II die al vóór zijn vader overleed waardoor de leenopvolging overging naar Willem III van Egmond, zoon van Gerard II.

In 1312 gaf hij het door zijn broer gestichte klooster aan de Sint Jansheeren aldaar, op voorwaarde dat hij levenslang het vruchtgebruik zou behouden van de goederen bij Grayenhorst en in Coudenhove, bij Delft, welke zijn broeder aan deze nieuwe stichting gegeven had. In hetzelfde jaar werd hij door de abt van Egmond met de abdijleenen beleend en sloten zij een verdrag over hun wederzijds rechtsgebied waarmee de verstoorde verhoudingen tussen abdij en slot verbeterde. Wouter II overleed in 1321 en werd ook in de abdijkerk begraven. Hij liet drie zonen na, Jan I, Gerrit en Wouter.

De Erfopvolger van Jan I van Egmond was zijn oudste zoon Arent. Heer Arent was van de aanzienlijkste Hollandse edelen van het einde van de 14e eeuw. Hij stond in hoge gunst bij hertog Aelbrecht, onder wiens, evenals zijn vader was hij vurig Kabeljauwschgezind en in 1379 is hij aanwezig bij de inhuldiging van de nieuwe bisschop van Utrecht, Floris van Wevelinkhoven. Een jaar later vergezelde hij de bisschop naar Overijssel om het slot Eerde, dat door de burchtheer tot een roofnest gemaakt was, te helpen nemen, hetgeen na een beleg van vijf weken lukte. In de daarop volgende jaren komt heer Arent steeds in de naaste omgeving van hertog Aelbrecht voor en volgde hem in 1396, 1398, 1399 en 1400 op diens Frieze tochten. In het laatstgenoemde jaar voerde hij, als ‘maerschalck ende beleder van den here’, het bevel over de Hollandse krijgsmacht. In 1398 werden zijn diensten beloond, doordat hij in het veroverde gebied de goederen Ameland en het Bilt in leen kreeg. Arent stond niet alleen als oorlogsman te boek, ook vredesmissies hadden zijn aandacht. In 1394 stichtte hij buiten de wallen van zijn stad IJselstein een klooster der Cistercienserorde, genaamd O.L.V. Berg, en in 1398 in de parochiale kerk van Sint Nicolaas aldaar een kapittel van acht kanunniken. Te Egmond liet hij de Slotkapel fraaier opbouwen, het kasteel op den Hoef met nieuwe grachten omringen en van daar een vaart naar Alkmaar graven, nog steeds bekend als de Hoever vaart.

Evenals zijne voorouders streed ook heer Arent met de abten van Egmond over verschillende heerlijke rechten, maar hij werd dank zij zijn vriendschap met de hertog voortdurend door deze in het gelijk gesteld, zodat hij zelfs van Aelbrecht de hooge heerlijkheid van Egmond in leen kreeg, nadat de abt die aan de landsheer had opgedragen in 1396. Aelbrecht’s zoon Willem VI, die de Kabeljauwse heer Arent helemaal niet goed gezind was, maakte dit weer ongedaan. Willem VI ging zelfs zover dat hij al Arent’s bezittingen in beslag nam, maar moest dit in 1408 weer opheffen, toen hij zijn broer Jan in diens strijd met de Luikenaren te hulp wilde komen en daarvoor de steun van de Hollandse edelen behoefde. Heer Arent overleed op 9 april 1409 en werd in het door hem gestichte klooster te IJselstein begraven. Heer Arent liet twee zoons na: Jan II en Willem.

Willem was een zoon van Jan II van Egmont en een jongere broer van Arnold van Egmont, hertog van Gelre. Willem die in 1444 van zijn broeder de heerlijkheid Mechelen had gekregen, moest deze in 1459, nadat er een twist was ontstaan over het rechtmatige van het bezit, overlaten aan de maarschalk van Brabant, Jan heer van Wesemael, die Mechelen bij zijn dood (1462) aan Karel den Stoute naliet. Hij ging met zijn broers samen met een groot gevolg naar het Heilige land (1458-1464) en werden op deze reis te Rome door paus Pius II plechtig ontvangen. Hoewel hij in 1452 tot raadsheer bij het Hof van Holland was benoemd, verbleef hij meestal in Gelre, waar hij zijn broer steunde in zijn conflicten met diens zoon Adolf van Egmont. Nadat Adolf zijn vader had opgesloten, voerde Willem de pro-Bourgondische partij aan.

Toen de Bourgondische hertog Karel de Stoute in 1473 de macht in Gelre verwierf, benoemde hij Willem tot stadhouder. Deze voelde zich echter te oud voor het ambt. Later zou zijn gelijknamige zoon eveneens stadhouder worden van Gelre. In 1477 nam Maria van Bourgondië Willem op in haar Grote Raad. Heer Willem was in 1478 op het kapittel te Brugge ridder van het Gulden Vlies gemaakt.

Rond het kasteel en de kapel groeit het dorp Egmond aan den Hoef. In 1486 ontvangt Jan III, Manke Jan, die legeraanvoerder is van Maximiliaan van Oostenrijk de graventitel en hij wordt stadhouder van Holland. Ook is hij de grote leider van de Kabeljauwen in de Hoekse en Kabeljauwse twisten. In die tijd is het Slot op zijn hoogtepunt ofwel ’In Welstand’ zoals op oude gravures staat. Het heet de grootste en schoonste burcht van Holland te zijn en de hoogste toren, de Donjon is 28 meter hoog. Jan van Egmond ging op 25-jarige leeftijd naar Jeruzalem en werd daar geridderd; teruggekeerd steunde hij zijn vader in diens Gelderse politiek en was één van de meest strijdlustige hoofden van de Kabeljauwsche partij. In 1474 woonde hij met zijn broeder Frederik aan de zijde van Karel de Stoute het beleg van Neuss bij; hij was in 1476 raad in het Hof van Holland, in 1477, evenals zijne broeders, kamerheer van Maximiliaan, deed in 1479 een vergeefse aanslag op Hoorn, trad daarna als hoofd van de Kabeljauwsen op te Haarlem en Den Haag, nam hetzelfde jaar Leiden op de Hoeksen, veroverde 1480 Wageningen, verdedigde 1481 als kastelein Gorkum tegen de Geldersen en nam Dordrecht bij verrassing. Het volgend jaar hielp hij Hoorn innemen en het beleg van IJselstein opbreken; hij oorloogde 1483 in het Sticht. Na den dood van stadhouder Joost van Lalaing (5 Aug. 1483) werd heer Jan, ingevolge het van Maximiliaan verkregen privilegie, dat de stadhouder een landsman moest zijn, zijn opvolger. Ook in die hoedanigheid vinden wij hem jaarlijks in het veld, in 1487 in Friesland als bondgenoot der Vetkopers; in 1489 in Holland bij het innemen van Hoorn, Poelgeest, Woerden en andere hoeksgezinde plaatsen; in 1490 nam hij Montfoort en versloeg Frans van Brederode en diens aanhang in een scheepsstrijd op de zeeuwsche wateren; in 1492 hielp hij het oproerige Kaas- en Broodvolk bedwingen; in 1507 vindt men heer Jan weer te velde bij het beleg van het slot Poederoyen, maar hij werd oud. In September 1515 legde hij het stadhouderschap neer, werd daarin opgevolgd door graaf Hendrik van Nassau en overleed in Augustus van het volgend jaar, 77 jaar oud. Heer Jan was gehuwd met de toen 20-jarige Magdalena gravin van Werdenberg, dochter van graaf George en van Catherina markgravin van Baden. Dit huwelijk, met de niet-rijke Duitse gravendochter, schijnt vooral op aandringen van Maximiliaan te zijn gesloten. Magdalena werd in 1538 bij haar man begraven; zij had hem vijftien kinderen geschonken, waarvan acht jong stierven. De overigen waren onder meer Jan, de 2e graaf en George, bisschop van Utrecht en Walburga gehuwd met Willem Den Oude, graaf van Nassau (die door zijn 2e huwelijk met Juliana gravin van Stolberg, vader werd van prins Willem van Oranje.

Aan het begin van de tachtigjarige oorlog (1568-1648) was het kasteel in handen van de zoon van Jan IV: graaf Lamoraal I van Egmond. Lamoraal was trouw aan Spanje en aan zijn katholieke geloof. Hij is opperste legeraanvoerder van de koning van Spanje, ridder van het Gulden Vlies, grootgrondbezitter o.a. in Vlaanderen en Artois, en lid van de Raad van State evenals zijn vrienden Filips, de graaf van Horne en Willem van Oranje.Zijn belangrijkste daad voor Egmond is dat hij de Egmondermeer laat inpolderen. Daarnaast probeerde hij steeds de Spaanse koning Filips II en de Nederlandse edelen met elkaar te verzoenen. Vanwege zijn sympathieën voor de zaak van de opstandige Hollandse gewesten werd Lamoraal door de Spanjaarden gevangen genomen.

Ondanks zijn trouw aan de Spaanse koning werd hij beschuldigd van hoogverraad en samen met de graaf van Horne in 1568 in Brussel onthoofd. Goethe dicht over dit drama en Van Beethoven schrijft daar muziek op zoals de Ouverture Egmond.

Ook het Slot op den Hoef werd door de Spanjaarden geconfisqueerd. Om te voorkomen dat de Spanjaarden dit strategisch gelegen kasteel daadwerkelijk in handen kregen, liet Willem van Oranje het Slot op de Hoef in brand steken; er bleef slechts een ruïne over. De ruïne bleef vervolgens in handen van de heren van Egmond. Echter aan het begin van de 17e eeuw had Lamoraal II van Egmond (†1617) zoveel schulden dat de ruïne in 1607 aan de Staten van Holland verviel. In de loop van de 18e eeuw wisten de heren van Egmond het kasteel terug te kopen en lieten twee torens restaureren. Hierna wisselde het kasteel nog een paar keer van eigenaar en, in 1798, werd het zeer bouwvallige kasteel uiteindelijk aan slopers verkocht. De rentmeestertoren met het gemeente uurwerk van Christiaan Huygens wordt hersteld maar in 1832 weer halverwege afgebroken. In 1836 was het gehele slot gesloopt, waarna de fundamenten langzaam onder de stuifzand verdwenen. Dan is er naast de wel herbouwde Slotkapel weinig meer over dan een stukje ruïnemuur van de Rentmeestertoren, omgeven door drassig land.

Vanaf dan gaat het weer de goede kant op met de kapel. In de jaren tachtig is opnieuw groot onderhoud noodzakelijk en de Hervormde gemeente draagt het eigendom van de kerk voor één gulden over aan de Stichting Restauratie Slotkapel. Dat brengt wel enige verplichtingen met zich mee. In de kapel moet een boek zijn waarin de inspanningen van een leger van vrijwilligers en donateurs zijn opgetekend. Zo zijn er tal van kunstmanifestaties, lezingen en exposities geweest. Het is een indrukwekkende lijst. Eind jaren negentig wordt ook de zerkenvloer aangepakt om die voor de volgende eeuwen goed te houden. Penningmeester Cees Blaauboer aan wie de kapel veel te danken heeft, brengt alle zerken in kaart en dan kan het werk beginnen. De Slotkapel verandert in een reusachtige zandbak en bij de werkzaamheden wordt een fantastische ontdekking gedaan: De deksteen van de verdwenen graftombe van Jan II komt te voorschijn en krijgt een ereplaats in de schitterend gerestaureerde kapel.

Nicolaas Witsen (1641 – 1717)

Witsen was een cartograaf, schrijver, diplomaat, schepen en dertien keer burgemeester van Amsterdam tussen 1682-1706. Daarnaast was hij gedeputeerde ter Staten-Generaal, in 1693 bewindhebber van de WOC en ambassadeur extraordinaris aan het hof in Engeland. Witsen was een autoriteit op het gebied van scheepsbouw. Zijn boeken zijn belangrijke bronnen over de Nederlandse scheepsbouw in de 17de eeuw. Hij liet een buitenverblijf bouwen in Egmond aan den Hoef, die de naam Tijdverdrijf droeg. Door zijn kennis op het gebied van de scheepsbouw onderhield hij veel correspondentie met Tsaar Peter de Grote, die zijn vloot wilde moderniseren. Dit leidde tot de bestelling van een aantal oorlogsschepen bij Amsterdamse werven. Hij ligt begraven in de Slotkapel. Voor hem is een praalgraf gemaakt.